ZOÖP, kleine, natuurinclusieve, gecamoufleerde recreatiewoning (folly), Arnhem
Opgave
Midden op de Veluwe, ten noorden van Arnhem, ligt een voormalig kazerneterrein dat getransformeerd wordt tot een culturele enclave in de natuur: Buitenplaats Koningsweg. Op dit terrein zullen 11 verschillende kleine recreatiewoningen gerealiseerd worden, gecamoufleerd in de natuur, de ‘Follies’. Concept ZOÖP* co-habitat voor flora, fauna en mensen. (*zoe is grieks voor leven, coöp is een coöperatie) https://zoop.hetnieuweinstituut.nl/ De folly (vakantiehuisje) neemt iets weg, koloniseert een deel van de natuur. De plantenwereld en het dierenrijk moeten hiervoor minstens gecompenseerd worden. ZOÖP is een samenwerking tussen flora, fauna en mensen. De folly biedt permanente bewoning aan beesten en planten, mensen zijn zo nu en dan te gast. Het ontwerp richt zich op alle zintuigen: zien, horen, proeven, voelen en ruiken; beleving en ervaring van ZOÖP veranderen met de seizoenen en het verstrijken van de jaren. Tijd speelt een grote rol in het ontwerp van ZOÖP, traagheid is uitgangspunt. Ontwerp ZOÖP is een ode aan de aanpalende beuk. Door het ruimtelijke programma te splitsen in twee volumes wordt de beuk geframed, extra benadrukt. De magistrale boom blijft altijd zichtbaar. Tenzij de mensgebruikers privacy willen, dan sluiten twee spiegelvouwdeuren met confrontatieglas. Kijkend naar ZOÖP wordt de mens geconfronteerd met de plek waar het zo juist vandaan kwam. De vervorming van de beuk zet het op het verkeerde been. ZOÖP ligt op de overgang van droge graslandvegetatie en (toekomstig)bos, de plek vormt de bosrand. In samenspraak met de toekomstige beheerder van het terrein, worden gesnoeide takkenbossen tegen de ZOÖP geplaatst. Dit ‘afval’ is een geliefde biotoop voor allerlei vogels en kleine zoogdieren. ZOÖP transformeert hierdoor in een soort berg, samen met de terp van de folly-kapel dramatiseert dit de overgang van grasland naar bos. De berg is tevens een hommage aan alle tijdelijke (afval)bergen die in de loop van de tijd op het terrein hebben gelegen en die werden gekolonialiseerd door de natuur. In de tijd zal ZOÖP steeds meer opgaan in en met de natuur. Het ontkent en relativeert de gematerialiseerde gevel van de mensgebruiker. |
ZOÖP geeft de in de habitat verblijvende mens een intense ervaring van de natuur en haar elementen, luxe wordt bewust vermeden. Het programma van wonen en slapen wordt radicaal van elkaar gescheiden door een patio waardoor de mensgebruiker zich constant moet verhouden tot de natuur. Het moet letterlijk naar buiten als het van de ene functie (woonkamer en keuken) naar de andere wil (slaapkamer en badkamer met toilet). De twee volglas-vouwpuien aan de patio kunnen in hun geheel geopend worden, zodat er één grote verblijfsplek ontstaat. De patio is de spil van de folly en het interieur, het is een leegte, een in-between. Door de oriëntatie op de patio en de geslotenheid van de andere gevels, zal de lichtvervuiling door mensgebruikers tot een minimum beperkt zijn. Als de mensgebruiker vertrekt wordt de patio een buitenkamer en weer onderdeel van het terrein; het onbelemmerde zicht naar de beuk wordt hersteld doordat de spiegelvouwdeuren open gaan. Lopend door de buitenkamer wordt de argeloze wandelaar vele malen gespiegeld, door de patiopuien, in de natuur en geconfronteerd met zichzelf, met een knipoog naar Two adjacent pavilions van Dan Graham.
Bouw ZOÖP is zeer eenvoudig van opzet: twee U-vormige gesloten wanden worden beide afgesloten met een volglazenvouwpui. Rond de bouwkundige schil, die opgebouwd is uit bio-based materialen, bevindt zich de natuurlijke schil. De west-, noord- en oostgevel bestaan uit een houten frame van Shou Sugi Ban van inlands lariks. Het frame fungeert als een soort letterbak waarin verschillende materialen en nestkasten zijn geplaatst die de toe-eigening van ZOÖP door flora en fauna moet stimuleren. Bewust zijn er leegtes gelaten voor andere vormen van kolonisering door flora en fauna. De formele zuidgevel, bestaat uit geologische lagen van afvalmaterialen van de Buitenplaats gevat in een metalen frame van gerecycled cortenstalen strips. De op de Buitenplaats geoogste materialen variërend van Duitse bierflessen uit de WOll – geplaatst voor het raam van het woondeel, bakstenen, dakpannen, stoeptegels, tot hout uit de gesloopte panden. De zuidgevel vormt een archief van het terrein, een vitrine, een gematerialiseerd geheugen van wat zich ooit ook op de Buitenplaats bevond. Het ‘archiefmateriaal’ wordt zo geplaatst dat flora en fauna het zich eigen kunnen maken. |
verandering folly in tijd
Natuur
ZOÖP is een test-case voor natuur-inclusief bouwen. Rondom de bouwkundige gevel wordt een natuurgevel en extensief groendak gerealiseerd. In de natuurgevel en dak bloeien inheemse planten en bevinden zich o.a. insectenhotels, vogel- en vleermuiskasten. De natuurgevel zweeft net boven de grond zodat hier ruimte ontstaat voor broeihopen en bulten voor reptielen, amfibieën en kleine zoogdieren. Tot zover niets nieuws. Wat ZOÖP bijzonder maakt is dat de habitat door de opdrachtgevers van de folly, samen met een ecoloog en architect nauwgezet gevolgd gaat worden. Na de ‘oplevering’ van ZOÖP blijven alle partijen betrokken bij de ontwikkeling van de gevel en het dak, want een natuurgevel is nooit af. ZOÖP zal zich ontwikkelen volgens regels die wij mensen niet kennen. Slecht bij hoge uitzondering zal worden ingegrepen, denk aan herstel of vervanging. De ontwikkelingen worden gemonitord, de resultaten worden gedeeld en kunnen als voorbeeld dienen voor toekomstige natuur-inclusieve gevels en daken in de buurt. |